اطلس تاریخ ایران | ||||||
دانش دنیای باستان از زمین |
||||||
امروز می دانیم زمین کره ای است که گرد خورشید در حرکت است. در دوره باستان کشف کروی بودن زمین، چرخش آن حول محور خود، شکل سطح زمین و تعداد کوهها و رودها و دریاها بسیار دشوار بود. آشنایی بشر با زمین از مرحله شهر نشینی آغاز شد. در این دوره بشر شروع به سفر کرد و نیاز پیدا کرد محیط اطراف خود را بشناسد. آنانکه همیشه در صحرا زندگی می کردند با دریاها آشنا شدند و ساکنان ساحل، کوههای بلند را تجربه کردند. برای سفر نیاز به نقشه و راهنما پیدا شد و مسافران غریبه از سرزمینهای خود موضوعات مختلفی را برای دیگران تعریف کردند. هنوز تفکر علمی پدید نیامده بود و همه مسایل بر پایه داستان و افسانه تفسیر می شد. هر تمدنی در جهان در مورد زمین و سیارات، اسطوره های خاص خود را دارد. در این اسطوره های ابتدایی زمین کره فرض نمی شد. |
||||||
نقشه قران مریخ و خورشید در تاریخ 331 پیش از میلاد که در بندهش به آن اشاره شده است. |
||||||
پس از تازش اهریمن به زمین کوهها پدید آمدند. ایزدی به نام تیشتر، آب را به آسمان برد و بارانی عظیم پدید آورد و پس از آن زمین هفت قسمت شد. تمدنهای مختلف زمین را به قسمتهای مختلفی تقسیم کردند. ایرانیان و هندیان آنرا به هفت قسمت و یونانیان آنرا به سه قسمت کردند. سه قسمت یونانی آسیا، اروپا و لیبیه=آفریقا نام داشت. اما کاربرد تقسیم بندی هفت تایی همه گیر تر شد. به مرور هفت کشور (اقلیم) در همه فرهنگها مورد قبول واقع شد. با این حال جای بسی تعجب است که چطور در هیچ یک از کتیبه های دوره باستان ایران در اشاره به سرزمینهای موجود، اشاره ای به هفت اقلیم نشده است و از عباراتی چون چهار گوشه جهان استفاده شده است. در اوستا و ریگ ودا از هفت اقلیم و هفت دریا و هفت جزیره نام برده شده است. رفته رفته با پیشرفت جوامع بشری فرضیه های مختلفی در مورد زمین پدید آمد و ارتباط سیارات و زمین یکی از مهمترین آها بود.
آریستارخوس Aristarchus of Samas (زنده در 270 پ.م.) هم در قرن سوم پیش از میلاد اندازه زمین و سیارات را محاسبه کرد. رساله ای کوتاه به نام "در باب ابعاد و فواصل خورشید و ماه " از او بر جای مانده است. او سال خورشیدی را 365 روز و یک چهارم محاسبه کرد و منظومه ای خورشید محور پیشنهاد کرد. ارشمیدس و پلوتارک نظریه او را توضیح داده اند ولی از خود او نوشته ای در این زمینه بر جای نمانده است. او هم حرکت زمین به دور خود و هم حرکت زمین به دور خورشید را در فلکی دایره شکل با زاویه انحراف کوچکی از افق طراحی کرد ولی چون نظریه او پاسخ بسیاری از پرسشها را نمی داد، به فراموشی سپرده شد. خطای محاسباتی آریستارخوس تا مدتها اصلاح نشد. |
||||||
روش اراتستن در اندازه گیری شعاع زمین: در لحظه مشخصی خورشید ته چاه را روشن می کند. به این معنی که امتداد شعاع خورشید از مرکز زمین می گذرد. در نقطه مشخص دیگری چوبی را بر زمین عمود نگه می داریم. طول سایه چوب مشخص است، فاصله چوب تا چاه نیز مشخص است، طول چوب نیز مشخص است. بنا بر این با یک فرمول ساده هندسه می توان شعاع زمین را مشخص کرد. شعاعهای نور خورشید، موازی فرض شده اند.
|
||||||
تحقیق و تصاویر از حمید صدقی نژاد منابع: مینوی خرد – ترجمه احمد تفضلی – نشر توس- پرسش هشتم. بندهش فرنبغ دادگی - مهرداد بهار خوابگردها - آرتور کویستلر، منوچهر روحانی از اسطوره تا تاریخ- مهرداد بهار- نشر چشمه-1381-صص 13 تا 24 احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم- ابوعبدالله محمد بن احمد مقدسی- دکتر علینقی منزوی-انتشارات کومش-1385 ص 64 شاهنامه ابومنصوری- به کوشش محمد قزوینی- بیست مقاله – ج2 – ص 43- تهران 1332 معجم البلدان – یاقوت حموی –پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور – معاونت پژوهشی پژوهشکده باستان شناسی – چاپ اول 1380 زیج ابراهیم پسر فزاری در کشف الظنون نیز آمده است. محمد و اسحاق فزاری پسران حبیب فزاری منجمان منصور و هارون بودند. ویسپرد – گزارش ابراهیم پور داود تاریخ نجوم اسلامی- نلینو- احمد آرام- چاپخانه بهمن 1349 کتاب خطی اختیارات مظفری – قطب الدین شیرازی- کتابخانه ملی شماره 11954 نزهه المشتاق فی افتراق الآفاق تالیف محمد بن محمد الشریف الادریسی |